بازار کهنه و نو

بازار قدیمی شهر قم بازاری سرپوشیده با پوشش گنبدی است که متشکل از دو بخش راسته بازار کهنه و راسته بازار نو است. راسته بازار کهنه از خیابان 45 متری عماریاسر تا میدان کهنه (نزدیکی خیابان آیت الله طالقانی) را شامل می‌شود. راسته بازار نو نیز در خیابان آیت الله طالقانی و بخش هایی از خیابان 19دی واقع شده است.
بازار کهنه درون هسته اولیه شهر قم یعنی بین محله لب چال و محله عربستان قرار دارد. احداث غالب بخش های آن در دوران صفویه و برخی از بناهای مورد نیاز در دوره قاجاریه به آن افزوده شد. البته برخى از بناهاى بازار کهنه قدمت سلجوقى – ایلخانى دارد و با استامپ‌هاى گچى این عصر زینت یافته‌اند.
توسعه بازار در دوره ناصرالدین شاه و احداث بازار نو، مصادف با پیدایش و رشد محله آستانه روی داده است. تیمچه های اطراف بازار نو هم در همین زمان ساخته شده اند که اکنون یکی از تیمچه ها یعنی تیمچه بزرگ به جا مانده است.
علاوه بر مسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرار دارد، در بازار کهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.
تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.
مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل و سنگ فراهم آمده است.
طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتراست و خانه‌های مسکونی در میان آن وجود ندارد. سقف این بازار از پوشش گنبدی ساخته شده است. این بازار دارای یک سرای بدون نام و سرایی به نام کاروانسرای ملا حسین است. در حال حاضر بازار کهنه رونق سابق را ندارد و اغلب مغازه داران مشاغل سنتی و قدیمی دارند. مثل کارگاه ها و مغازه های چوب، رنگرزی، صنایع دستی و ...
در قسمت انتهایی بازار کهنه، میدان گاهی مستطیل شکل قرار دارد که به نام "میدان کهنه"، معروف و فضایی باز است که دور تا دور آن را مغازه‌های مختلف در بر گرفته است. در وسط این میدان، دست فروشان به فروش میوه و تره بار مشغول‌اند. این قسمت دارای سقف کاذبی است که توسط دست فروشان ایجاد شده است. در "میدان کهنه" مسجدی هم به همین نام وجود دارد که دارای برجی تاریخی است. مسجد نجارها، مسجد رضویه و دو مسجد نمازخانه ای دیگر هم در بازار کهنه قرار دارند.
طول راسته بازار نو حدود یک کیلومتر و عرض آن حدود شش متر است. سقف راسته بازار شامل چهار تیم طاق، هفتاد و هشت طاق گنبدی و ارتفاع آن حدود شش متر است که به صورت یک ردیف گنبد مشاهده می‌شود. کوچه‌های تنگ مسکونی با محورهای فرعی به عرض دو تا سه متر به بازار نو پیوسته‌اند.
این بازار سرپوشیده شامل بازار مسگرها، کفاش‌ها، راسته بازار و بازارچه حسین آباد است. این بازار از سوی بازار مسگرها به خیابان 19 دی و از سمت بازارچه حسین آباد به خیابان طالقانی راه می‌یابد. یک قسمت از این بازار به دلیل احداث خیابان از آن جدا شده و خود به بازار نو شهرت یافته است. در خیابان آستانه و خیابان آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (ارم) دیگر ورودی‌های بازار نو قرار دارد. بازار مسگرها تا چهار سوق ادامه می‌یابد و از آن پس "راسته بازار" و انتهای آن را "بازارچه حسین‌آباد " می‌نامند.
بیشتر سراهای بازار قم در بازار نو و در جنوب راسته بازار نو قرار دارند. نام این سراها اغلب از نام کالایی که در آن معامله می‌شد و یا از نام بینان گذار آنها گرفته شده است. سرای بناها، سرای صدراعظم، سرای همدانی‌ها، سرای حاج عسگرخان، سرای حاج عباسقلی، سرای بلیتی‌ها و سرای حاج میرزا از جمله این سراها هستند.
تیمچه بزرگ بازار قم در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم که در واقع بزرگترین سقف ضربی ایران به شمار می‌رود. دو تیمچه دیگر به علت توسعه خیابان های اطراف از بین رفته اند. این بنا از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، ازجمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود.
حمام تاریخی حاج عسگرخان هم در بازار نو واقع شده است. مساجدی که در بازار نو قرار دارند عبارت اند از : مسجد مسگرها، مسجد ملاجعفر، مسجد امام حسین (ع) و دو مسجد بدون نام دیگر
در بازار نو سه پاساژ "قائم"، "حجت" و"بوعلی سینا" جایگزین بخش‌هایی از بناهای قدیمی شده‌اند.
منبع : iranboom.ir - sellma.ir